Báo cáo phân tích xu hướng toàn cầu về cho vay DeFi 2023: Xu hướng phát triển, thách thức chính và triển vọng tương lai

Kính gửi độc giả,

Tôi rất vinh dự được giới thiệu cuốn "Báo cáo phân tích và hiểu biết về lĩnh vực cho vay tài chính phi tập trung toàn cầu 2023" này. Là Giám đốc của Phòng thí nghiệm Tài chính số tại Đại học Khoa học và Công nghệ Hồng Kông, tôi luôn nỗ lực thúc đẩy sự phát triển của công nghệ tài chính tiền điện tử và khám phá những khả năng đổi mới trong lĩnh vực này. Báo cáo này được đội ngũ của chúng tôi biên soạn một cách kỹ lưỡng, kết hợp giữa nghiên cứu học thuật và thực tiễn trong ngành, nhằm chia sẻ những hiểu biết và thành quả từ trí tuệ chung.

Trong vài năm qua, sự trỗi dậy của công nghệ Web3 đã gây ra những biến đổi lớn trong ngành tài chính. Web3 với đặc điểm cốt lõi là phi tập trung, an toàn, minh bạch và có thể lập trình, đã mang đến những cơ hội và thách thức chưa từng có cho lĩnh vực cho vay. Nhờ vào công nghệ blockchain, hợp đồng thông minh và tiền điện tử, thị trường tài chính đang trải qua sự chuyển đổi từ mô hình tập trung truyền thống sang mô hình phi tập trung.

Báo cáo này nhằm mục đích khám phá sâu hơn về xu hướng phát triển, thách thức chính và triển vọng của lĩnh vực cho vay Web3. Nhóm nghiên cứu của chúng tôi đã thực hiện nghiên cứu và phân tích rộng rãi về lĩnh vực này, và đã có những cuộc thảo luận sâu sắc với các chuyên gia và người trong ngành. Chúng tôi sẽ cung cấp cái nhìn tổng quan toàn diện về các giao thức cho vay Web3, thị trường cho vay phi tập trung, thế chấp tài sản và quản lý rủi ro, cùng nhiều vấn đề quan trọng khác. Bên cạnh đó, báo cáo này cũng sẽ giới thiệu một số trường hợp đổi mới trong lĩnh vực cho vay mới nhất, khám phá cách công nghệ Web3 có thể thúc đẩy sự phát triển và đổi mới của thị trường tài chính. Chúng tôi sẽ xem xét các giao thức cho vay dựa trên blockchain, các nền tảng cho vay phi tập trung và các sản phẩm phái sinh cho vay, đồng thời thảo luận về tác động tiềm tàng của chúng đối với hệ thống tài chính truyền thống.

Chúng tôi hy vọng thông qua báo cáo này, có thể cung cấp cho độc giả một cái nhìn toàn diện về lĩnh vực cho vay Web3, và cung cấp những tham khảo có giá trị cho các chuyên gia trong ngành, các nhà nghiên cứu trong giới học thuật và các nhà hoạch định chính sách. Chúng tôi tin rằng, nhờ sự phát triển của công nghệ Web3, thị trường cho vay sẽ trở nên mở hơn, hiệu quả hơn và bao trùm hơn, góp phần vào sự phát triển bền vững của hệ thống tài chính toàn cầu.

Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn sự nỗ lực và hỗ trợ của các thành viên trong nhóm của chúng tôi, cũng như cảm ơn sự quan tâm và hỗ trợ của các độc giả. Hy vọng rằng tài liệu này sẽ mang lại cho bạn những cảm hứng và hướng dẫn.

Chúc cho nỗ lực chung của chúng ta có thể thúc đẩy sự phát triển tốt hơn của thế giới tài chính, mở đường cho tương lai của công nghệ tài chính. Cùng nhau cố gắng!

Kani Chen HKUST, Khoa Toán(Giám đốc) Học viên của Viện Thống kê Toán học Giám đốc Phòng thí nghiệm Crypto-Fintech của HKUST

Lời nói đầu

Cho vay là khởi đầu của mọi thứ trong thị trường tài chính, là nguồn gốc.

Dù là "Tài sản quốc gia" hay sách giáo khoa kinh tế của Mankiw, chúng ta đều có thể dễ dàng hiểu rằng hoạt động tài chính được xây dựng trên nền tảng của sự tin tưởng giữa con người với nhau, sự tin tưởng cho phép mọi người có thể cho vay lẫn nhau tiền hoặc tài sản, từ đó đạt được sự phân bổ nguồn lực tối ưu.

Cho vay là một hoạt động tín dụng, chỉ người cho vay (ngân hàng hoặc các tổ chức tài chính khác) dựa trên một tỷ lệ lãi suất và các điều kiện nhất định, cho người vay (doanh nghiệp, cá nhân hoặc tổ chức khác) mượn tiền để đáp ứng nhu cầu sản xuất hoặc tiêu dùng của họ. Trong hoạt động cho vay, bên vay có thể thông qua việc khuếch đại quy mô vốn của mình để tăng thu nhập, đó chính là tác dụng của đòn bẩy. Tuy nhiên, đòn bẩy cũng có thể khuếch đại rủi ro của bên vay, nếu bên vay không thể trả nợ đúng hạn, sẽ gây ra tổn thất thậm chí là phá sản. Để tránh hoặc chuyển giao rủi ro này, con người đã phát minh ra nhiều sản phẩm tài chính phái sinh, như hợp đồng tương lai, quyền chọn, hoán đổi, v.v., những sản phẩm tài chính phái sinh này có thể được sử dụng để phòng ngừa hoặc đầu cơ vào sự biến động của thị trường. Không phải nói quá, tài chính và các sản phẩm tài chính phái sinh đều được xây dựng dựa trên "cho vay" như một đề tài cơ bản.

Do vì sự bất tiện của tài chính tập trung, mọi người đã chuyển hướng sang blockchain, hy vọng có thể đạt được dịch vụ tài chính hiệu quả, công bằng và an toàn hơn bằng cách phi tập trung hóa. Cho vay phi tập trung là một trong những ứng dụng quan trọng, nó sử dụng hợp đồng thông minh để thực hiện việc khớp đôi bên vay, khóa tài sản, tính toán lãi suất và thực hiện thanh toán, mà không cần dựa vào bất kỳ cơ quan hoặc cá nhân thứ ba nào.

Tính đến thời điểm hiện tại, lĩnh vực cho vay DeFi trên chuỗi đã trở thành một trong những lĩnh vực quan trọng nhất trong thị trường blockchain, TVL đã đạt $14.79b. Tuy nhiên, hiện tại các giao thức cho vay DeFi đang thiếu sự đổi mới, và các điểm nóng trên thị trường cũng đang dần chuyển dịch, làm thế nào để đổi mới trên nền tảng các mô hình đã có và kết hợp với công nghệ mới nhất trở thành vấn đề đặt ra trước các nhà đổi mới.

Tài chính phi tập trung vay mượn cần một câu chuyện mới.

Phần 1: Phân tích nguyên lý cho vay DeFi - Cách phi tập trung thay đổi sự phát triển của cho vay tài chính

Cách mạng phân phối trong tài chính cơ sở: Từ tài chính truyền thống đến "Tài chính phi tập trung"

Một chức năng cốt lõi của ngành tài chính là hướng dẫn tiết kiệm đến các cơ hội đầu tư có tính sản xuất. Truyền thống, những người tiết kiệm sẽ gửi tiền của họ vào ngân hàng để kiếm lãi; ngân hàng sẽ cho vay số tiền này cho những người vay, bao gồm các doanh nghiệp và hộ gia đình. Quan trọng là, với tư cách là bên cho vay, các ngân hàng sẽ tiến hành sàng lọc người vay để đánh giá tình trạng tín dụng của họ, từ đó đảm bảo rằng nguồn vốn khan hiếm được phân bổ cho các mục đích tốt nhất.

Trong quá trình sàng lọc, ngân hàng kết hợp thông tin cứng và thông tin mềm, trong đó thông tin cứng bao gồm điểm tín dụng, thu nhập hoặc nền tảng giáo dục của người vay, trong khi thông tin mềm thường được thu thập thông qua các mối quan hệ rộng rãi với người vay. Từ góc độ này, lịch sử của trung gian tài chính là một cuộc khám phá nhằm cải thiện việc xử lý thông tin. Đối với những người vay khó sàng lọc, người cho vay có thể yêu cầu cung cấp tài sản thế chấp để đảm bảo khoản vay, từ đó giảm bớt tình trạng thông tin không đối xứng và điều phối động lực. Ví dụ, các doanh nhân khi xin vay thường phải thế chấp giá trị tài sản nhà ở của họ. Nếu xảy ra vỡ nợ, người cho vay có thể tịch thu tài sản thế chấp và bán nó để thu hồi tổn thất.

Trong nhiều thế kỷ, tài sản thế chấp đã đóng vai trò phổ biến trong việc cho vay, và đã có các khoản vay được đảm bảo bằng bất động sản từ thời kỳ La Mã cổ đại. Thời gian trôi qua, phương thức và hình thức thị trường đã thay đổi, các nền tảng cho vay DeFi cũng đã tập hợp những người gửi tiền và những người vay tiềm năng lại với nhau, mà không cần một trung gian trung tâm như ngân hàng, chính xác hơn, hoạt động cho vay diễn ra trên nền tảng - hoặc trên một loạt các hợp đồng thông minh quản lý khoản vay theo các quy tắc đã được quy định trước. Một bên là những người gửi tiền cá nhân (còn được gọi là bên cho vay), họ gửi tài sản tiền điện tử của mình vào cái gọi là bể thanh khoản, để kiếm lãi suất gửi. Bên kia là những người vay, họ nhận được tài sản tiền điện tử và trả lãi suất vay. Hai loại lãi suất này thay đổi theo tài sản tiền điện tử và nhu cầu về khoản vay, đồng thời chịu ảnh hưởng bởi kích thước của bể thanh khoản (đại diện cho nguồn cung vốn). Nền tảng thường tính phí dịch vụ cho người vay. Do quy trình này được tự động hóa, việc phát hành khoản vay gần như là ngay lập tức, và chi phí liên quan cũng rất thấp.

Một điểm khác biệt chính giữa cho vay DeFi và cho vay truyền thống là khả năng hạn chế trong việc sàng lọc người vay của cho vay DeFi. Danh tính của người vay và người cho vay được ẩn danh bởi chữ ký số mã hóa. Do đó, người cho vay không thể truy cập thông tin như điểm tín dụng hoặc báo cáo thu nhập của người vay. Vì vậy, các nền tảng DeFi phụ thuộc vào tài sản thế chấp để điều phối các động lực của người vay và người cho vay. Chỉ những tài sản được ghi lại trên blockchain mới có thể được vay hoặc thế chấp, khiến cho hệ thống phần lớn là tự tham khảo.

Khoản vay DeFi điển hình được phát hành bằng stablecoin, trong khi tài sản thế chấp bao gồm các tài sản tiền điện tử không có bảo đảm có độ rủi ro cao hơn. Hợp đồng thông minh phân bổ một tỷ lệ giảm giá hoặc ký quỹ cho mỗi loại tài sản thế chấp, quyết định số lượng tài sản thế chấp tối thiểu mà người vay phải cung cấp để nhận được một khoản vay với số tiền nhất định. Do giá của tài sản tiền điện tử có sự biến động cao, dẫn đến tình trạng thế chấp quá mức - tài sản thế chấp cần thiết thường cao hơn quy mô khoản vay, tỷ lệ thế chấp tối thiểu trên các nền tảng cho vay chính thường từ 120% đến 150% và phụ thuộc vào sự tăng giá và biến động giá dự kiến.

• Giai đoạn khám phá (2017-2018) là giai đoạn khởi đầu của hệ sinh thái Tài chính phi tập trung, trong giai đoạn này trên nền tảng Ethereum đã xuất hiện một số lượng lớn các giao thức tài chính phi tập trung dựa trên hợp đồng thông minh, cung cấp cho người dùng các dịch vụ cho vay tài sản mã hóa khác nhau. Trong số đó, MakerDAO là giao thức phát hành stablecoin đầu tiên, cho phép người dùng tạo ra stablecoin DAI bằng cách thế chấp tài sản mã hóa; Compound là giao thức thị trường lãi suất đầu tiên, cho phép người dùng gửi hoặc vay tài sản mã hóa và điều chỉnh lãi suất theo cung cầu thị trường; Dharma là giao thức phát hành trái phiếu đầu tiên, cho phép người dùng tạo ra, mua hoặc bán trái phiếu lãi suất cố định dựa trên tài sản mã hóa. Các giao thức này đã đặt nền tảng cho hệ sinh thái Tài chính phi tập trung và cung cấp cảm hứng cũng như tham khảo cho những người đổi mới sau này.

• Giai đoạn bùng nổ (2019-2020) là giai đoạn tăng trưởng nhanh chóng của hệ sinh thái Tài chính phi tập trung, trong giai đoạn này, thị trường cho vay trên chuỗi thể hiện những đặc điểm đa dạng và đổi mới, không chỉ có nhiều dự án DeFi hơn tham gia vào cạnh tranh thị trường mà còn có nhiều giao thức cho vay hơn đã được đổi mới và tối ưu hóa để phù hợp với nhu cầu của người dùng và môi trường thị trường khác nhau. Những giao thức cho vay này liên quan đến nhiều loại tài sản tiền điện tử khác nhau, bao gồm stablecoin, token gốc, tài sản tổng hợp, NFT; hoặc áp dụng các phương pháp quản lý rủi ro khác nhau, bao gồm tỷ lệ thế chấp, hình phạt thanh lý, quỹ bảo hiểm, điểm tín dụng; hoặc thiết kế các mô hình lãi suất khác nhau, bao gồm lãi suất cố định, lãi suất biến đổi, lãi suất thuật toán, lãi suất phái sinh, v.v.; hoặc thực hiện các cơ chế quản trị khác nhau, bao gồm quản trị tập trung, quản trị phi tập trung, quản trị cộng đồng, khuyến khích token. Các giao thức cho vay này cũng đạt được mức độ kết nối và hiệu ứng hợp tác cao hơn, thông qua hợp đồng thông minh và chiến lược kết hợp, cung cấp cho người dùng nhiều dịch vụ tài chính và cơ hội sinh lợi phong phú và linh hoạt hơn. Trong giai đoạn này, các giao thức cho vay nổi lên hoặc phát triển như Aave, dYdX, Euler, Fraxlend, v.v., mỗi cái đều có những ưu điểm đặc trưng và cũng phải đối mặt với những thách thức và rủi ro.

• Giai đoạn mở rộng (từ năm 2021 đến nay) lĩnh vực cho vay trên chuỗi đang phải đối mặt với nhiều thách thức và cơ hội hơn. Một mặt, với việc mạng lưới Ethereum bị tắc nghẽn và phí giao dịch tăng cao, các giao thức cho vay bắt đầu tìm kiếm giải pháp đa chuỗi và liên chuỗi để nâng cao hiệu quả và giảm chi phí. Một số giao thức cho vay đã được triển khai trên các chuỗi công cộng khác, hoặc sử dụng công cụ cầu nối liên chuỗi, để thực hiện việc trao đổi tài sản và dữ liệu, như giao thức cho vay toàn chuỗi Radiant. Mặt khác, với nhu cầu và sự quan tâm từ nền kinh tế thực và tài chính truyền thống, các giao thức cho vay cũng bắt đầu khám phá khả năng đưa tài sản thực (RWA) lên chuỗi, nhằm mở rộng quy mô và ảnh hưởng của thị trường cho vay. Một số giao thức cho vay đã cố gắng chuyển đổi bất động sản, ô tô, chứng từ, v.v. thành token trên chuỗi, và cung cấp các dịch vụ cho vay tương ứng, điển hình như các giao thức cho vay Tinlake, Centrifuge, Credix Finance.

Yếu tố cốt lõi của việc cho vay phi tập trung

Dù là cho vay phi tập trung dựa trên công nghệ blockchain hay cho vay truyền thống dựa trên các tổ chức tài chính, cấu thành cốt lõi của chúng có một số điểm tương đồng nhất định. Dù là hình thức cho vay nào, đều cần có các yếu tố như người vay, người cho vay, lãi suất, thời hạn, tài sản đảm bảo, v.v. Những yếu tố này cấu thành logic và quy tắc cơ bản của việc cho vay, cũng như quyết định rủi ro và lợi nhuận của việc cho vay. Trong cho vay phi tập trung, các tham số khác nhau được DAO quyết định, do đó toàn bộ mô hình tài chính còn thêm vào mô-đun quản trị. Cụ thể, bao gồm các yếu tố sau đây:

• Người vay: Người vay là bên cần vay vốn, họ thường có nhu cầu về tài chính, chẳng hạn như đầu tư, tiêu dùng, khẩn cấp, v.v. Người vay cần gửi yêu cầu vay mượn đến người cho vay hoặc nền tảng và cung cấp một số thông tin và điều kiện cần thiết, chẳng hạn như số tiền vay, thời gian, lãi suất, tài sản thế chấp, v.v. Sau khi nhận được khoản vay, người vay cần hoàn trả gốc và lãi cho người cho vay hoặc nền tảng theo cách thức và thời gian đã thỏa thuận.

• Người cho vay: Người cho vay là bên sẵn sàng cho vay tiền, họ thường có một số vốn nhàn rỗi và muốn nhận được một khoản lợi nhuận nhất định. Người cho vay cần cung cấp vốn của mình cho người vay hoặc nền tảng và chấp nhận một số thông tin và điều kiện cần thiết, chẳng hạn như số tiền vay, thời hạn, lãi suất, rủi ro, v.v. Sau khi cho vay tiền, người cho vay cần thu hồi vốn gốc và lãi suất theo cách và thời gian đã thỏa thuận.

• Nền tảng: Nền tảng là bên đóng vai trò trung gian hoặc điều phối trong quá trình cho vay, có thể là các tổ chức tập trung, chẳng hạn như ngân hàng.