Ethereum On Yılı: Vitalik'in Düşünce Evrimi Yolculuğu

30 Temmuz 2015'te Ethereum ana ağı resmen başlatıldı.

Bitcoin'in gizemli kökenlerinden farklı olarak, Ethereum'un gelişim süreci net bir şekilde görülebiliyor; kurucusu Vitalik Buterin her zaman topluluğun ön saflarında yer aldı. Bu genç teknoloji idealisti, on yıl boyunca kendi fikirlerini ve değerlerini Ethereum'un koduna entegre etti.

İlk "dünya bilgisayarı" vizyonundan, DAO krizinden sonraki yönetişim değerlendirmesine, ardından birleştirme (Merge) ve vakfın derin dönüşümüne kadar, Ethereum'un her evrimi Vitalik'in düşünce izlerini taşımaktadır.

Ethereum'un on yılı, aynı zamanda Vitalik'in düşüncesinin sürekli evrildiği bir süreçtir.

İdealizmin Başlangıcı

2008 küresel finans krizinden sonra, Bitcoin'in doğuşu geleneksel finans sistemine bir meydan okuma getirdi. Bu yeni teknoloji sadece teknoloji tutkunlarını çekmekle kalmadı, aynı zamanda genç Vitalik Buterin'in yaşam yolunu da değiştirdi.

17 yaşındayken, Vitalik babası aracılığıyla Bitcoin ile tanıştı. Çevrimiçi forumlarda makaleler yazmaya başladı, her birinden 5 Bitcoin kazanıyordu. Makaleleri, Romanyalı Bitcoin meraklısı Mihai Alisie'nin dikkatini çekti ve ikisi 2011'in sonunda "Bitcoin Magazine"i birlikte kurdular.

2013 yılında, Vitalik dünya çapında Bitcoin topluluğunu ziyaret ettikten sonra, yalnızca Bitcoin ile karmaşık uygulamalar inşa etmenin zor olduğunu fark etti. Çeşitli dijital hizmetleri destekleyebilecek, hatta tamamen dijital şirketler kurabilecek tamamen yeni bir blockchain platformu fikrini ortaya koydu.

Aynı yılın Kasım ayında, 19 yaşındaki Vitalik, Ethereum beyaz kitabını yayımladı ve kripto dünyasında geniş bir ilgi uyandırdı. İnsanlar, blok zincirinin sadece bir para birimi olarak değil, aynı zamanda küresel bir merkeziyetsiz platform olabileceğini ilk kez fark ettiler.

O zamanlardaki Vitalik tam bir idealistti, çoğu sosyal sorunun merkeziyetçilikten kaynaklandığını düşünüyor ve bu merkeziyeti ortadan kaldırmak için teknoloji kullanmayı umuyordu.

2014 Haziran'ında, ekip içinde bir ayrılık ortaya çıktı. Bazı kurucu ortaklar Ethereum'un ticarileştirilmesini isterken, Vitalik daha çok kar amacı gütmeyen, açık bir topluluk modeli taraftarıydı. Sonunda, Vitalik Charles Hoskinson ve Amir Chetrit'in ekipten ayrılmasını istedi ve Ethereum Vakfı'nı (EF) kurarak kar amacı gütmeyen bir gelişim yönünü belirledi.

30 Temmuz 2015'te, Ethereum ana ağı Berlin'deki küçük bir ofiste sessizce başlatıldı. "Dünya bilgisayarı" vizyonu, kavramdan gerçeğe geçmeye başladı.

İdeal ile Gerçek Arasındaki Çatışma

Ethereum'un doğuşunun ilk döneminde, Vitalik blok zincirinin özünün merkeziyetsizlikte yattığına inanıyordu ve herkesin Ethereum üzerinde uygulama inşa edebilmesinin, merkezi bir otoritenin onayına gerek olmadan mümkün olduğunu vurguluyordu.

Ancak, Haziran 2016'da patlak veren DAO krizi bu idealizmi yıktı. Hackerlar akıllı sözleşme açığını kullanarak yaklaşık 3600000 ETH çaldı. Vitalik bir ikilemle karşı karşıya kaldı: blok zinciri "kod yasadır" ilkesine bağlı kalmak mı, yoksa yatırımcıların kayıplarını telafi etmek için önlemler almak mı?

Sonunda, Vitalik bir uzlaşma önerdi: çalınan fonları geri almak için bir hard fork yapılmasını önerdi ve topluluğun oylama ile karar vermesini sağladı. Bu karar piyasayı istikrara kavuşturdu, ancak Ethereum'un ETH ve ETC olmak üzere iki ayrı zincire bölünmesine de yol açtı.

Bu kriz, Vitalik'in ideal ile gerçek arasındaki farkı anlamasını sağladı. Güvenlik denetimlerine ve biçimsel doğrulamaya önem vermeye başladı ve kamuya açık yerlerde topluluk işbirliğinin önemini vurguladı.

2017'de, ICO patlaması ve CryptoKitties'in popülaritesi, Ethereum'un ölçeklenebilirlik sorununu bir kez daha ortaya koydu. Vitalik, eğer ağ tıkanıklığı çözülemezse, Ethereum'un kapsayıcı vizyonunu gerçekleştirmesinin zor olacağını fark etti.

Sektörün spekülatif eğilimleriyle karşı karşıya kalan Vitalik hayal kırıklığını ifade etti: "Birçok proje görünüşte merkeziyetsiz, aslında sadece ambalaj değiştirmiş. Blok zincirinin varlık nedeninin gerçekten geleneksel teknolojilerden daha üstün olduğunu kanıtlamalıyız."

2018 yılında kripto pazarının çöküşünden sonra, Vitalik blok zincirinin anlamlı bir yöne geri dönmesi için düşünmeye başladı. Gerçekten değerli projeleri desteklemek amacıyla daha mantıklı bir kamu finansmanı modeli aracılığıyla, ikinci dereceden oylama mekanizmasını önerdi. Aynı zamanda, ağ performansını artırmak ve enerji tüketimini azaltmak için EIP-1559 ve PoS dönüşümünü teşvik etti.

Bu dizi olay, Vitalik'in saf bir teknik idealistten, güvenlik, yönetişim ve sosyal değerleri dikkate almak zorunda kalan bir inşaatçıya dönüşmesine neden oldu. Ethereum hala onun ütopyası, ancak artık sadece bir teknik cennet değil, denge ve uzlaşma gerektiren bir gerçeklik yolu.

Daha Geniş Bir Dünyaya Doğru

2020 ile 2022 yılları arasında, Vitalik'in düşünceleri bir başka önemli dönüşüm geçirdi: Saf teknik idealizmden, sosyal yönetim, kamu sorumluluğu ve gerçek politikayı dikkate alan çok boyutlu bir düşünceye geçmeye başladı.

2020'de, Vitalik bir blog yazısında, blok zincirinin asla tamamen "güvensiz" olamayacağını kabul etti; gerçek dünyadaki sosyal sözleşmeler ve güç ilişkileri tamamen ortadan kaldırılamaz. Bu, onun ilk başta kodların insan konsensüsünü tamamen değiştirebileceği düşüncesiyle çarpıcı bir tezat oluşturuyor.

2021'de, tek token oylama yönetim modelini eleştirdi, çoklu konsensüs ve yumuşak yönetim mekanizmalarının kurulmasını çağrısında bulundu, blok zincirinin insan toplumunun karar alma mantığına daha uygun hale gelmesini sağlamaya çalıştı.

Eylül 2022'de, Ethereum dikkat çekici "Birleşme" (Merge) işlemini tamamladı ve PoW'dan PoS'a geçiş yaptı. Bazı eleştirilere rağmen, Vitalik ve vakıf bu güncellemeyi kararlılıkla sürdürmeye devam etti ve bunun sadece enerji tüketimini önemli ölçüde azaltmakla kalmayıp, gelecekteki ölçeklenme için de bir zemin hazırladığını vurguladılar.

Aynı yılın Şubat ayında, Rusya-Ukrayna savaşı patlak verdi. Rus kökenli olan Vitalik, nadiren "tarafsız" duruşunu bozarak Putin'in eylemlerini açıkça kınadı ve Ukrayna'ya kripto bağışında bulundu. "Ethereum tarafsızdır, ama ben değilim." dedi.

Politikaya katılma eleştirisine, Vitalik yanıtladı: "2022'de aldığım kararlardan biri, daha cesur riskler almaya çalışmak ve artık tarafsız kalmamaktı. Ethereum'un bazı insanları rahatsız etmesini tercih ederim, hiçbir şeyi temsil etmeyen bir boş kabuk olmasındansa."

Birleşim tartışmalarını, savaş etkilerini, spekülasyon çılgınlığını ve sektördeki çöküşü deneyimledikten sonra, Vitalik artık sadece kodun arkasında oturan bir geek değil. Kamu meselelerine katılmak için bir eylemci ve düşünür olarak aktif olarak öne çıkmaya başladı. Onun idealleri artık sadece saf teknik mimarinin ötesine geçti; bunun yerine yönetim, özgürlük ve kamu değeri içeren çok boyutlu bir deney alanı haline geldi.

Kararlılık Gece

Birleştirme tamamlandıktan sonra, Ethereum'un teknik yolu görece istikrarlı bir döneme girdi. Vitalik bu aşamada kamu mallarının finansmanını ve bilgi finansmanı kavramını sürdürmeye devam etti; Gitcoin aracılığıyla açık kaynak geliştirmeyi desteklemek, tahmin piyasalarını ve veri finansmanı araçlarını keşfetmek ve merkeziyetsiz uygulamaların sosyal sorunlar ve kamu yönetimine dikkat etmesi için çağrıda bulunmak.

AI dalgalarıyla karşı karşıya kalan Vitalik, "savunmacı hızlandırma" anlayışını ortaya koydu ve teknolojik gelişimin öncelikle "savunma"yı göz önünde bulundurması gerektiğini, demokrasiyi ve merkeziyetsiz düzeni koruması gerektiğini savundu. AI'nın merkezileşme riski konusunda uyarıda bulundu ve Ethereum'un var olma amacının güç merkezileşmesine karşı durmak olduğunu, yeni bir merkeziyetçi düzene dönüşmemesi gerektiğini vurguladı.

Ancak, 2024 yılında kripto piyasası Vitalik'in rehberliğini tam olarak takip etmedi. MEME çılgınlığı yeniden başladı, Solana gibi rekabetçi kamu blok zincirleri hızla gelişti ve piyasa Ethereum'un yaşlanıp yaşlanmadığını sorgulamaya başladı, vakfın yenilikçilik gücünü kaybedip kaybetmediği gündeme geldi. Çince topluluk, vakıfa birçok eleştiri getirdi.

Bu seslerle karşılaşan Vitalik de zaman zaman hayal kırıklığına uğradığını gösterdi. Ama pes etmeyi düşündüğünde, her zaman "mücadeleye devam etmeye değer" diyen bazı sinyaller alıyor.

2025 yılının başında, Ethereum Vakfı önemli reformlar gerçekleştirdi ve liderlik yapısını ve personel dağılımını yeniden düzenledi. Ardından, Circle'ın halka açılması ve stabilcoin ile RWA kavramlarının yükselişiyle, Ethereum, temel altyapı olarak tekrar piyasanın odak noktası haline geldi. Birçok halka açık şirket, MicroStrategy modelini örnek alarak ETH'yi rezerv varlık olarak kullanmaya başladı.

ETH fiyatı hızla yükselirken, Vitalik hâlâ uyanık kalıyor. EthCC'de tekrar uyardı: Web3, bir kavşakta duruyor, geliştiricilerin çalışmalarını özgürlük, merkeziyetsizlik ve gizlilik üzerine odaklamaları gerekiyor, aksi takdirde sektör kurucu ilkelerinden sapabilir.

Ethereum'un 10. yılı dolayısıyla Vitalik bir alıntıyı paylaştı: "Bankalar battığında, bulut hizmetleri kapandığında, sunucular yamanırken, Ethereum hala çalışıyor. Biz hâlâ ilerliyoruz. On yıl çevrimiçi, daima ileriye."

O ayrıca bir şarkı sözü paylaştı: "Eğer gece karanlık değilse, güzel rüyalar neden özlenir ki. Şafak, sadece direnenlerin nihayetinde kazandığı ödül olacaktır."

Bu, son iki yılın Ethereum ve Vitalik’in zorlu yolculuğuna en iyi not düşüşü gibi görünüyor: Gece karanlığında, ısrar etmeyi ve şafak vaktini beklemeyi seçti.